Dyskopatia lędźwiowa: Diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Krążek międzykręgowy zwany w potocznym języku po prostu „ dyskiem” jest strukturą położoną pomiędzy dwoma trzonami kręgowymi kręgosłupa i oddzieloną od nich cienką warstwą chrzęstną o nazwie blaszka graniczna. Sam krążek międzykręgowy zbudowany jest z dwóch elementów: pierścienia włóknistego i jądra miażdżystego, zwanego również jądrem galaretowatym.

Pierścień włóknisty zbudowany jest z gęsto utkanych włókien kolagenowych zapewniających strukturze dysku odpowiednią sztywność. Jądro miażdżyste zbudowane jest natomiast głównie z wody , która w optymalnych warunkach stanowi około 90% jego zawartości. Poza wodą w skład jądra miażdżystego wchodzą nieliczne komórki, odpowiedzialne za wytwarzanie substancji wiążących cząsteczki wody wewnątrz jądra, zapewniając mu odpowiednią prężność. Dzięki temu  działa ono jako amortyzator w kręgosłupie, rozkładając obciążenia i zapewniając elastyczność oraz odpowiednią ruchomość.

Dyskopatia a to jedno z najczęstszych schorzeń kręgosłupa, które może prowadzić do przewlekłego bólu pleców, a także poważnych ograniczeń ruchomości. Dotyczy głównie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, szczególnie w rejonie L4-L5 oraz L5-S1, oraz odcinka szyjnego, które ulegają największym obciążeniom mechanicznym  w codziennym życiu. W wyniku degeneracji krążków międzykręgowych dochodzi do ich odwodnienia, co skutkuje ich obniżeniem i utratą elastyczności. Dyskopatia lędźwiowa rozwija się zazwyczaj u osób w wieku 30-50 lat, a przyczyny jej powstawania to zarówno naturalny proces starzenia, jak i czynniki biomechaniczne oraz mikrourazy.

W artykule omówimy przyczyny, diagnostykę, metody leczenia oraz profilaktykę dyskopatii lędźwiowej, która pozwala uniknąć powikłań i poprawić jakość życia pacjentów.

Patogeneza dyskopatii lędźwiowej

Dyskopatia lędźwiowa jest wynikiem procesów degeneracyjnych zachodzących w krążkach międzykręgowych. W wyniku odwodnienia jądra miażdżystego dochodzi do obniżenia wysokości dysku i utraty elastyczności, co wpływa na zmianę mechaniki poszczególnych segmentów kręgosłupa. Na skutek tych zmian, kręgosłup staje się bardziej podatny na mikrourazy i przeciążenia.

Do głównych czynników przyspieszających rozwój dyskopatii lędźwiowej należą:

• Wiek: Z wiekiem, krążki międzykręgowe tracą wodę i proteoglikany, co prowadzi do ich osłabienia.
• Czynniki mechaniczne: Powtarzające się przeciążenia i przenoszenie dużych ciężarów mogą przyspieszać degenerację.
• Nieprawidłowa postawa: Długotrwałe obciążenie odcinka lędźwiowego, np. przy siedzeniu w nieodpowiedniej pozycji, może nasilać procesy degeneracyjne.
• Genetyka: Istnieją predyspozycje genetyczne do słabszej struktury krążków międzykręgowych, co może zwiększać ryzyko rozwoju dyskopatii.
• Styl życia: Niewłaściwa dieta, palenie tytoniu i brak aktywności fizycznej również przyczyniają się do pogłębiania problemu.

Możliwość resorpcji wypadniętego dysku

W przypadku, gdy dyskopatia lędźwiowa prowadzi do przepukliny dyskowej, część materiału dyskowego może przedostać się poza pierścień włóknisty. Mimo to, w wielu przypadkach, może dojść do naturalnej resorpcji (wchłonięcia) wypadniętej tkanki. Zjawisko to jest wynikiem odpowiedzi zapalnej organizmu, która mobilizuje komórki układu odpornościowego do usunięcia uszkodzonego materiału.

Czynniki sprzyjające resorpcji dysku:

• Sekwestracja: Oderwanie fragmentu dysku od głównej części ułatwia jego usunięcie przez układ odpornościowy.
• Proces zapalny: Zwiększenie aktywności mediatorów zapalnych, takich jak makrofagi, wspomaga rozpuszczanie materiału dyskowego.

Z danych wynika, że nawet do 70% przypadków przepukliny dyskowej ulega częściowej lub całkowitej resorpcji w ciągu 6-12 miesięcy leczenia zachowawczego.

Diagnostyka dyskopatii lędźwiowej

Właściwa diagnostyka dyskopatii lędźwiowej opiera się na szczegółowym badaniu klinicznym oraz odpowiednich badaniach obrazowych, które pozwalają ocenić stan krążków międzykręgowych oraz struktury nerwowe.

Badania obrazowe:

1. Rezonans magnetyczny (MRI): Jest to złoty standard w diagnostyce dyskopatii lędźwiowej. MRI pozwala ocenić strukturalne zmiany w krążkach międzykręgowych, takie jak odwodnienie, obniżenie wysokości dysku oraz uszkodzenia pierścienia włóknistego.
2. RTG kręgosłupa: Pomaga ocenić ustawienie kręgów oraz zmiany w przestrzeniach międzykręgowych, takie jak ich zwężenie.
3. Tomografia komputerowa (CT): Stosowana w przypadku podejrzenia towarzyszących zmian kostnych, szczególnie w zaawansowanych stadiach dyskopatii.
4. Ocena neurologiczna i fizjoterapeutyczna: Przeprowadzenie szczegółowej oceny neurologicznej pomaga wykryć objawy uszkodzenia nerwów, takie jak osłabienie czucia czy problemy z ruchomością.

Leczenie zachowawcze dyskopatii lędźwiowej

Leczenie zachowawcze jest pierwszym etapem terapii dyskopatii lędźwiowej. Celem jest złagodzenie objawów bólowych oraz poprawa funkcji kręgosłupa bez konieczności sięgania po metody chirurgiczne.

Terapie manualne i fizjoterapia

• Terapia manualna: Wykorzystuje techniki mobilizacji i manipulacji stawów oraz tkanek miękkich, pracę narzędziową, igłoterapię, co pozwala na zmniejszenie dolegliwości bólowych i przyspiesza procesy gojenia.
• Fizjoterapia: Regularne ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni przykręgosłupowych, oraz uruchomienie pracy kolumny kręgosłupa we wszystkich fizjologicznych kierunkach.

Farmakoterapia

• Leki przeciwzapalne: Zalecane wyłącznie przy silnych dolegliwościach bólowych, ponieważ mogą hamować naturalny proces resorpcji dysku.
• Środki przeciwbólowe: Wykorzystywane w łagodzeniu objawów w krótkim okresie.

Zmiana stylu życia

• Ergonomia pracy: Dostosowanie warunków pracy w celu zmniejszenia obciążenia kręgosłupa. Zaleca się regularne przerwy oraz odpowiednie ustawienie krzesła i biurka.
• Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia poprawiające elastyczność i siłę mięśni przykręgosłupowych pomagają w zapobieganiu dalszym problemom z kręgosłupem.

Odpowiednia dieta: Dieta bogata w składniki przeciwzapalne oraz odpowiednia podaż płynów wspomagają regenerację krążków międzykręgowych.

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne leczenie dyskopatii lędźwiowej jest stosowane tylko w przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów lub gdy występują poważne objawy neurologiczne, takie jak uszkodzenie nerwów.

Wskazania do operacji

• Zespół ogona końskiego: Zespół objawów neurologicznych, które wymagają pilnej interwencji chirurgicznej.
• Postępujące deficyty neurologiczne: Stopniowa utrata funkcji nerwowych, takich jak osłabienie mięśni, zaburzenia czucia
• Ból nieustępujący po leczeniu zachowawczym: W przypadku, gdy ból uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Procedury chirurgiczne

1. Mikrodiscektomia: Usunięcie uszkodzonej części dysku w celu zmniejszenia ucisku na korzeń nerwowy.
2. Stabilizacja kręgosłupa: Użycie implantów w celu stabilizacji uszkodzonego odcinka kręgosłupa.
3. Proteza krążka międzykręgowego: W niektórych przypadkach rozważa się wymianę uszkodzonego dysku na sztuczny implant, który pozwala na przywrócenie funkcji kręgosłupa.

Dyskopatia lędźwiowa to schorzenie, które nieleczone może wpływać na jakość życia pacjentów. Wczesne rozpoznanie, odpowiednia diagnostyka oraz zastosowanie leczenia zachowawczego pozwalają na skuteczne zarządzanie objawami i uniknięcie powikłań.
Współpraca z doświadczonym fizjoterapeutą będzie właściwym rozwiązaniem zarówno w okresie ostrym jak i przewlekłym choroby dyskowej.  Postępowanie  powinno obejmować zarówno wdrożenie odpowiedniej terapii dla aktualnego okresu choroby, ale również zaplanowanie postępowania długoterminowego mającego na celu powrót do sprawności i funkcji społecznych.

Olga Okładło-Cygan

I am a physiotherapist, hirudotherapist and naturopath. I graduated from the Movement Rehabilitation Department of the Academy of Physical Education in Krakow in the field of Physiotherapy (2002-2007). Przeczytaj więcej…

Ilustrował: Michał Składowski

Bibliografia:

• PubMed 36722839
• PubMed 37559207
• PMC 4151413
• PubMed 11872180
• Orthopedic Reviews
• Chiro Trust: Herniated Disk Resorption