Funkcjonalna Terapia Trzewi – historia, fizjologiczne znaczenie układów  jamy brzusznej, połączenia narządów wewnętrznych z aparatem ruchu, psychosomatyka jamy brzusznej, program „dobre ręce”.

Funkcjonalna Terapia Trzewi różni się od innych szkół terapii wisceralnej holistycznym podejściem do pacjenta. Jej istotą jest delikatna i całkowicie bezbolesna forma palpacji narządów wewnętrznych. Polega na bezpośrednim rozluźnieniu napięć na poziomie mięśni gładkich narządów wewnętrznych układów: żołądkowo jelitowego, moczowego i płciowego. Zasadniczą terapię brzucha poprzedza opracowanie nerwów Autonomicznego Układu Nerwowego, więzadeł jamy brzusznej, krezki jelitowej oraz rozluźnienie napięć pomiędzy poszczególnymi narządami jamy brzusznej, a: wszystkimi piętrami kręgosłupa, mięśniami i  stawami obwodowymi, punktami spustowymi, punktami refleksologicznymi na stopie oraz meridianami.

Program „dobre ręce” zawiera sprawdzone techniki relaksacyjne dla terapeutów, których stosowanie skutkuje wyraźnym ociepleniem rąk terapeuty, które docelowo, niezależnie od łagodzenia bólu i napięć strukturalnych zwiększają poziom dobrostanu pacjenta (oraz terapeuty). Program ten powstał w oparciu o wieloletnie doświadczenia i  własne badania oraz badania naukowe z dziedziny psychologii i pediatrii.   

Historia terapii narządów jamy brzusznej

W najstarszych medycynach świata – chińskiej, indyjskiej (Ajurweda), egipskiej, arabskiej, a także ludów Ameryki Południowej i Północnej – do terapii brzucha przywiązywano wielkie znaczenie. Brzuch stymulowano manualnie (różnego rodzaju formy masażu), termicznie (moksy, bańki ogniowe), igłami (akupunktura), a także stosowano okłady nasycane wywarami ziołowymi oraz pijawki. Podobnie było w medycynie ludów słowiańskich. We wszystkich rejonach Polski okresu rozbiorowego i międzywojennego stosowano porównywalne metody terapii trzewi (wątpi, kiszek – starodawne nazwy brzucha).

Najlepiej udokumentowaną formą terapii brzucha w literaturze antropologicznej (odniesienie do strony Starosłowiański Masaż Brzucha) było stawianie garnka na brzuchu (gliniany garnek – duża bańka ogniowa, w którym wypalano powietrze wiechciem zapalonej słomy) oraz mięsienie brzucha (dawne określenie masażu). Terapia wisceralna, obok kręgarstwa, nastawiania kości i zielarstwa, była jednym z najważniejszych filarów medycyny słowiańskiej.

Starosłowiański Masaż Brzucha jest próbą zebrania w jedną całość różnorodnych form manualnej stymulacji narządów jamy brzusznej, uwzględniających – na bazie wielowiekowej tradycji słowiańskich uzdrowicieli – określoną kolejność opracowywania narządów. Funkcjonalna Terapia Trzewi, w oparciu o aktualną wiedzę z zakresu anatomii i fizjologii, stanowi rozwinięcie Starosłowiańskiego Masażu Brzucha.

Fizjologiczne znaczenie jamy brzusznej

Manualna terapia narządów jamy brzusznej, w ocenie autora, jest jednym z ważniejszych elementów pracy fizjoterapeuty, osteopaty i masażysty. Układ pokarmowy jest najstarszym ewolucyjnie układem organizmów zamieszkujących naszą planetę – jego historia sięga 3,9 miliarda lat. Warto podkreślić, że pierwsze formy bardzo prymitywnego, rozproszonego układu nerwowego pojawiły się dopiero 3,2 miliarda lat później u parzydełkowców (meduzy, stułbie, koralowce).

Bakterie, które przez około 2 miliardy lat żyły na Ziemi samodzielnie, posiadały już zdolność wchłaniania pokarmu i wydalania niestrawionych resztek. W toku ewolucji wszystkie organizmy stopniowo udoskonalały funkcje układu pokarmowego, przekazując kolejnym pokoleniom zarówno informacje genetyczne, jak i pozagenetyczne (epigenetyczne).

Człowiek – jako jeden z ostatnich efektów ewolucji – dysponuje znakomicie zrównoważonymi i wszechstronnie przystosowanymi do różnorodnych pokarmów oraz warunków życia układami jamy brzusznej. Ich praca jest ściśle powiązana z procesami homeostazy i mechanizmami regulacyjnymi, które dążą do utrzymania równowagi wewnętrznej, czyli szeroko rozumianego zdrowia.

Narządy jamy brzusznej funkcjonują w ścisłej współpracy z innymi układami ciała, a zaburzenia w ich pracy mogą wpływać zarówno na kondycję poszczególnych układów, jak i całego organizmu. Manualna stymulacja powłok brzusznych oraz określonych narządów wewnętrznych bardzo pozytywnie oddziałuje na ich funkcjonowanie i w znacznym stopniu wspiera procesy regeneracyjne.

Autonomiczny Układ Nerwowy

Autonomiczny układ nerwowy reguluje pracę narządów wewnętrznych oraz gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Unerwienie przywspółczulne odpowiada za mechanizm „odpoczywaj, traw, regeneruj i oszczędzaj energię”. Jego główną rolą jest spowalnianie pracy unerwionych narządów, wspieranie ich regeneracji oraz procesów trawienia i wchłaniania cukrów, białek i tłuszczów. Układ ten aktywuje się głównie w nocy. W jego skład wchodzą nerw błędny oraz nerw trzewny miedniczy.

Nerw błędny przekazuje informacje z narządów wewnętrznych znajdujących się powyżej pępka oraz z okrężnicy wstępującej bezpośrednio do pnia mózgu. W dużym uproszczeniu reguluje on pracę narządów odpowiedzialnych za absorpcję, cyrkulację, trawienie i wchłanianie. Drugim, często pomijanym w literaturze, jest nerw trzewny miedniczy, który unerwia narządy jamy brzusznej położone poniżej pępka oraz okrężnicę zstępującą. Kojarzony jest z funkcjami związanymi z rozrodem, porodem oraz wydalaniem produktów przemiany materii.

Unerwienie współczulne pełni rolę mobilizującą – przygotowuje organizm do reakcji na stres i zagrożenia. Mechanizm ten określany jest jako „walcz albo uciekaj”. W takich sytuacjach układ współczulny pobudza narządy wewnętrzne do zwiększonej pracy i wydatkowania energii. Nerwy współczulne docierają od narządów wewnętrznych poprzez sploty i zwoje nerwowe do pnia współczulnego prawego i lewego, biegnących równolegle do kręgosłupa, co umożliwia szybkie przekazywanie impulsów do mózgu.

Neurony autonomicznego układu nerwowego w istotny sposób wpływają także na pracę mózgu. Około 80% informacji płynie bowiem z narządów do mózgu, a jedynie około 20% – z mózgu do narządów. Dzięki temu narządy, w tym szczególnie jamy brzusznej, posiadają dużą autonomię działania.

Mózg Trzewny

Z układem nerwowym związane jest pojęcie mózgu trzewnego, czyli jelitowego układu nerwowego. Zbudowany jest on z około 500 milionów neuronów, co czyni go drugim co do wielkości skupiskiem neuronów w ciele człowieka, zaraz po mózgu¹. Odpowiada za kontrolowanie funkcji przewodu pokarmowego, takich jak perystaltyka, trawienie, wchłanianie, a także niektóre aspekty wydzielania i krążenia krwi. Posiada dużą niezależność w stosunku do ośrodkowego układu nerwowego.

Ciekawostką jest fakt, że neurony jamy brzusznej mają identyczną budowę jak neurony znajdujące się w mózgu. Z ciała człowieka do mózgu dociera w ciągu jednej sekundy około 11 milionów bitów informacji, przy czym zakłada się, że co najmniej połowa z nich pochodzi właśnie z brzucha².

Neurony mózgu trzewnego stanowią ogromny, trudny do wyobrażenia system zbierania bodźców, reagujący natychmiastowo na zmiany zachodzące w każdym układzie ciała, jak również na bodźce ze środowiska zewnętrznego. Ściśle współpracują ze wszystkimi układami organizmu.

Neurony jelitowe uczestniczą między innymi w produkcji endogennych benzodiazepin, które są składnikiem leków przeciwlękowych. W neuronach OUN i mózgu trzewnego występują także komórki opioidowe, przechwytujące i wzmacniające działanie morfiny i heroiny. W związku z tym mózg trzewny, podobnie jak ośrodkowy układ nerwowy, może ulegać uzależnieniom od morfiny, heroiny i innych związków chemicznych. Zjawisko to bywa wykorzystywane przez producentów żywności.

Nadmierne skurcze mięśni gładkich brzucha bezpośrednio zaburzają pracę mózgu, zwiększając jego aktywność w stanie beta (pobudzenie) kosztem stanu alfa (relaksacja i wypoczynek), co może prowadzić do zaburzeń snu. Wykazano również, że wycinki neuronów jelit mogą dostarczać informacje o rozwijającej się chorobie Alzheimera i Parkinsona z wieloletnim wyprzedzeniem³.

Układ krążenia

Układ krwionośny

Układ krwionośny odpowiada za transport wszystkich niezbędnych substancji krążących we krwi, takich jak tlen, substancje odżywcze, woda czy hormony. Z tkanek usuwa również produkty przemiany materii, w tym dwutlenek węgla.

W jamie brzusznej znajdują się dwa największe naczynia krwionośne: aorta oraz żyła główna dolna. W organizmie człowieka krąży około 5 litrów krwi. Dobowa cyrkulacja krwi przez narządy jamy brzusznej (żołądek, wątroba, śledziona, trzustka, jelita cienkie i grube oraz nerki) wynosi około 6 tysięcy litrów krwi⁴ – co odpowiada pojemności około 30 beczek o pojemności 200 litrów.

W jamie brzusznej zachodzi oczyszczanie krwi. Wątroba neutralizuje toksyny egzogenne (leki, alkohol, bakterie, wirusy oraz grzyby), a także toksyny endogenne (produkty przemiany materii). Wątroba posiada podwójny system ukrwienia: tętnicę wątrobową, dostarczającą krew natlenioną oraz żyłę wrotną, doprowadzającą do wątroby krew nasyconą wchłoniętymi w jelitach cukrami, tłuszczami i białkami. Krew odprowadzana dalej żyłą wątrobową do płuc, nasycona jest dwutlenkiem węgla oraz metabolitami.

Śledziona usuwa zużyte lub uszkodzone czerwone krwinki i płytki krwi, pełni również rolę filtra immunologicznego – zatrzymuje i niszczy bakterie oraz inne drobnoustroje.

Nerki filtrują około 1500 litrów krwi na dobę, wytwarzając 180 litrów moczu pierwotnego, z którego organizm wydala 1–2 litry moczu. Stanowią filtr zewnętrzny krwi, usuwając z organizmu toksyczne produkty przemiany materii, w tym mocznik i kreatyninę.

Układ limfatyczny

Układ limfatyczny odpowiada za obieg limfy, która transportuje białka i limfocyty, neutralizuje substancje szkodliwe i usuwa je z organizmu, a także odprowadza limfę z tkanek z powrotem do krwi.

W jamie brzusznej łączą się ze sobą: pień lędźwiowy lewy i prawy oraz pnie jelitowe. Doprowadzają one limfę wchłoniętą w jamie brzusznej – nasyconą tłuszczem, będącym źródłem energii dla bijącego około 100 000 razy na dobę serca – do zbiornika mleczu, a następnie przewodem piersiowym i przewodem chłonnym do kątów żylnych. Tam limfa wnika do krwioobiegu.

Układ odpornościowy

W jamie brzusznej, poza śledzioną, znajduje się około 80% komórek układu odpornościowego. Są to kłębki Peyera – skupiska grudek limfatycznych w błonie śluzowej i podśluzowej jelita cienkiego oraz jelicie grubym, odpowiedzialne za reakcje immunologiczne w całym organizmie.

Ponadto w ścianie przewodu pokarmowego oraz narządów moczowo-płciowych znajdują się grudki limfatyczne, których rolą jest rozpoznawanie patogenów wtargniętych do organizmu i ich eliminacja.

Na przebiegu naczyń limfatycznych znajdują się węzły limfatyczne, których łączna liczba w ciele człowieka wynosi około 700. Pełnią one funkcję ochronnych filtrów przeciwdrobnoustrojowych, zatrzymując i niszcząc szkodliwe bakterie oraz wirusy. Należy podkreślić, że około 50% węzłów limfatycznych znajduje się w jamie brzusznej.

Układ wydzielniczy

W jamie brzusznej (układ pokarmowy, moczowy i płciowy) występuje największe skupisko gruczołów wydzielania wewnętrznego pod względem ilości i wielkości. Tylko gruczoły układu żołądkowo-jelitowego produkują około 20 hormonów. Ich dobowa sekrecja wynosi około 12 litrów i ulega wchłonięciu w jelicie krętym oraz jelicie grubym. W efekcie dobowa cyrkulacja wydzielin gruczołów w organizmie człowieka wynosi niemal 24 litry.

Układ oddechowy

Jama brzuszna oddzielona jest od klatki piersiowej mięśniem przeponą. Przepona, będąc głównym mięśniem oddechowym, podczas procesu oddychania powoduje zmianę kształtu oraz objętości klatki piersiowej. Mięsień ten połączony jest bezpośrednio 22 więzadłami (m.in. więzadłami wątroby, sieci mniejszej i większej oraz więzadłem Treitza) z narządami jamy brzusznej. Prawidłowe oddychanie torem brzusznym wywołuje naturalny masaż wątroby, żołądka, śledziony, jelita cienkiego i nerek.

Aparat ruchu

Powszechnie wiadomo, że wszelkie formy ruchu, w szczególności chód lub bieg, powodują naturalny masaż narządów jamy brzusznej. Mniej znany jest natomiast fakt połączenia każdego narządu wewnętrznego jamy brzusznej z każdym elementem aparatu ruchu.

Na rysunku przedstawiono schemat trzytygodniowego zarodka człowieka. Z ektoblastu powstają: naskórek, włosy, paznokcie oraz układ nerwowy. Z mezoblastu wykształcają się: skóra, kości, mięśnie poprzecznie prążkowane, mięśnie gładkie narządów wewnętrznych oraz otrzewna. Natomiast z endoblastu powstają błony śluzowe narządów wewnętrznych.

Mezoblast boczny (dolna część rysunku) zbudowany jest z:

• somatopleury – tworzy mięśnie poprzecznie prążkowane oraz kości kończyny górnej i dolnej,
• splanchnopleury – daje początek mięśniom gładkim narządów wewnętrznych.

Na etapie rozwoju zarodkowego te listki łączą się ze sobą, co pozwoliło Danielowi Grosjean założyć,
że w ciele dorosłego człowieka każdy narząd wewnętrzny połączony jest z mięśniami i kośćmi kończyny górnej i dolnej. Wynika z tego, że kondycja aparatu ruchu bezpośrednio wpływa na kondycję narządów jamy brzusznej – i odwrotnie.

Komórki macierzyste

Istotą komórek macierzystych jest zdolność do samoodnawiania, powstawania nowych komórek macierzystych oraz potencjał różnicowania – mogą one przekształcać się w inne typy komórek wyspecjalizowanych (np. nerwowe, mięśniowe, krwiotwórcze, nabłonkowe). Dzięki komórkom macierzystym organizm może rozwijać się w życiu płodowym, a następnie przez całe życie regenerować i odnawiać zużyte tkanki (np. nabłonek jelit, skórę, komórki krwi).

Największe skupiska komórek macierzystych, poza szpikiem kostnym, krwią obwodową i skórą, znajdują się w jelitach oraz wątrobie. W jelitach komórki macierzyste występują w kryptach jelitowych, co umożliwia regenerację nabłonka jelitowego. Natomiast w wątrobie komórki macierzyste (tzw. progenitory – powstają z nich tylko określone komórki narządu i mają ograniczoną zdolność podziałów) stanowią „rezerwę” do szybkiego uzupełniania komórek tego narządu.

Otrzewna

Jest to cienka, gładka błona surowicza, wyścielająca ściany jamy brzusznej i miednicy oraz pokrywająca całkowicie lub częściowo narządy jamy brzusznej. Otrzewna, schodząc ze ściany jamy brzusznej na narządy, tworzy fałdy składające się z dwóch blaszek błony surowiczej, zwane krezkami lub więzadłami. Warto wiedzieć, że krezka, zbudowana z tkanki łącznej właściwej, w 2016 roku została uznana za jednolity narząd wewnętrzny, którego rola w organizmie nie została jeszcze do końca wyjaśniona⁵. Napięcia więzadeł oraz krezki jelitowej, powstałe głównie w wyniku nierównowagi emocjonalnej, zaburzają pracę wszystkich narządów jamy brzusznej.

Układ zmysłów – zmysł smaku

Panuje przekonanie, że największe nagromadzenie receptorów smaku znajduje się na języku, gdzie występują receptory odpowiedzialne za odbiór smaków: gorzkiego, słonego, słodkiego, kwaśnego, umami (smaku rosołu) oraz tłuszczu (odkryte m.in. przez zespół prof. Philippe’a Besnarda z Centrum Badania Smaku i Jedzenia w Dijon we Francji). Natomiast w jelitach znajduje się znacznie większa liczba receptorów smaku. Sam smak gorzki odbierany jest aż przez 25 różnych receptorów.

Energia fizyczna

Organizm zdobywa energię do życia dzięki procesowi oddychania komórkowego – cyklowi Krebsa, który zachodzi w mitochondriach. W jego wyniku następuje: wytwarzanie ATP (głównego źródła energii dla komórki), udział w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów, regulacja apoptozy (programowanej śmierci komórki), uczestnictwo w gospodarce wapniowej komórki oraz produkcja niektórych cząsteczek sygnałowych (np. wolnych rodników).

Największe skupiska mitochondriów w komórkach człowieka (średnia wielkość komórki wynosi ok. 0,02 mm), poza mięśniem sercowym i mięśniami szkieletowymi, znajdują się w:

• komórkach jajowych (setki tysięcy),
• wątrobie (ok. 3 tysięcy),
• nerkach (od setek do tysiąca),
• jelitach (od setek do tysiąca),
• błonie śluzowej komórek układu odpornościowego (od setek do tysięcy).

Dodatkowo

Spośród trzech „błon życia” – skóry, układu oddechowego i układu pokarmowego – nabłonek układu pokarmowego jest najbardziej skomplikowany pod względem budowy i funkcji. Jego powierzchnia, wynosząca około 400 m kw., nasycona jest około 500 milionami neuronów.

Emeran Mayer, amerykański lekarz pracujący na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, autor przetłumaczonej na wiele języków książki „Twój drugi mózg”, twierdzi, że na obecnym poziomie wiedzy z zakresu medycyny i technologii nie jest możliwe odtworzenie w warunkach laboratoryjnych wszystkich procesów fizjologicznych zachodzących na co dzień w brzuchu przeciętnego człowieka.

W środowisku medycznym można spotkać się z twierdzeniem, że jednym z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku mogą być konsekwencje ukrytych stanów zapalnych jelit. Powstają one w wyniku obecności w pożywieniu znacznych ilości związków chemicznych, między innymi takich jak: pestycydy, metale ciężkie, leki (w tym antybiotyki w mięsie), nawozy sztuczne, barwniki i konserwanty typu E, glutaminian sodu, tłuszcze trans i wiele innych.

Jako kolejne przyczyny powstawania ukrytych stanów zapalnych jelit wymienia się małą aktywność fizyczną oraz wysoki poziom stresu. Przewlekłe, utajone stany zapalne jelit mogą w perspektywie wielu lat prowadzić do uszkodzenia ścian jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zaburzeń trawienia (biegunki i zaparcia), bólów brzucha, zmęczenia i osłabienia organizmu.

Utrzymujący się przez długi czas stan zapalny jelit odpowiedzialny jest za nadmierną aktywność układu odpornościowego (powstawanie autoprzeciwciał, osłabienie odporności), co docelowo może prowadzić między innymi do zwiększonego ryzyka chorób serca i naczyń krwionośnych. Niezależnie od tego konsekwencje przewlekłych stanów zapalnych, rozprzestrzeniając się po całym ciele, mogą być przyczyną wielu innych chorób ustrojowych⁶.

Struktury jamy brzusznej oraz powiązane z nimi układy ciała pozytywnie reagują na prawidłowo przeprowadzoną manualną stymulację. Rozluźnianie tej okolicy różnymi metodami wspiera proces homeostazy, przyspiesza regenerację narządów i wspomaga prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.

Psychosomatyka

Wiele autorytetów z zakresu anatomii i fizjologii, spośród których można wyróżnić prof. Adama Bochenka, prof. Michaela Gershona, prof. Emerana Mayera, prof. Martina Blasera oraz prof. Bruce’a Liptona, twierdzi, iż jama brzuszna jest najbardziej psychosomatyczną częścią ciała⁷. Z ich opracowań wynika, że przyczyną zdecydowanej większości dysfunkcji narządów jamy brzusznej są zaburzenia emocjonalne. Niezależnie od tego, w Tradycyjnych Medycynach Świata – chińskiej, ajurwedyjskiej, egipskiej, arabskiej i słowiańskiej – można odnaleźć konkretne typy emocji zaburzających pracę określonych narządów.

Przełomowe dla psychoneuroimmunologii badania prof. Candace Pert pozwoliły wytłumaczyć językiem naukowym zależności pomiędzy emocjami a pracą narządów i tkanek ciała człowieka⁸. W największym skrócie – w komórkach nerwowych mózgu, układu dokrewnego, odpornościowego, serca oraz jelit produkowane są neuropeptydy (około 60 rodzajów), wśród których wymienić można endorfiny, wazopresynę, oksytocynę, enkefaliny (działanie przeciwbólowe i uspokajające), dynorfiny (odczuwanie bólu i stresu), somatostatynę (regulacja wydzielania wielu hormonów) oraz wazopresynę (reguluje gospodarkę wodną, uczestniczy też w zachowaniach społecznych).

Stanowią one pomost między układem nerwowym, hormonalnym i odpornościowym, a innymi układami ciała. Te neuropeptydy, przechowywane w pęcherzykach synaptycznych neuronów i uwalniane pod wpływem określonej emocji (negatywnej czy pozytywnej), docierają do komórek ciała, które pokryte są receptorami. Jako ciekawostkę można podać, że na powierzchni jednej komórki, której przeciętna wielkość waha się od 0,001 mm do 0,03 mm, może znajdować się „od tysięcy do setek tysięcy receptorów powierzchniowych, a w przypadku komórek wyspecjalizowanych – np. neuronów – liczba ta może dochodzić do milionów” ⁹.

Określony neuropeptyd łączy się tylko z jednym, odpowiadającym mu receptorem, powodując zmiany reakcji fizjologicznych we wnętrzu komórki. „Te receptory działają jak maleńkie skanery i czujniki, które cierpliwie czekają, aż pojawi się dokładny klucz chemiczny, który do nich pasuje, podobnie jak zwykły klucz jest wykonany tak, aby pasował tylko do jednego konkretnego zamka. Te klucze chemiczne nazywane są ligandami, a najczęstszym z nich jest neuropeptyd, stanowiący prawie 95% znanych ligandów. Jeśli komórka jest silnikiem napędzającym cały organizm, to receptory są przyciskami na panelu sterowania tego silnika, a konkretny peptyd jest palcem, który naciska ten przycisk i uruchamia cały proces”¹⁰.

Największa liczba receptorów komórkowych znajduje się na powierzchni komórek układów nerwowego, odpornościowego, wydzielniczego, a także układu żołądkowo-jelitowego, moczowego i płciowego.

Świadczy to o tym, że przeżywane emocje mają istotny wpływ na szeroko rozumianą homeostazę organizmu.

Jelitowa Flora Bakteryjna

Nasze ciało zamieszkuje ogromna liczba bakterii. Bez nich nasze życie, zarówno od strony fizycznej, jak i psychicznej, byłoby niemożliwe. Nie jest przesadą stwierdzenie, że żyjemy dzięki mikroorganizmom, których okres życia to często jeden lub kilka dni.

Bakterie, pomimo że nie posiadają układu nerwowego, reagują na zmiany w naszym organizmie, będące konsekwencją dominujących w nim emocji oraz wydzielanych w ich trakcie hormonów. W przypadku emocji negatywnych nasze ciało produkuje duże ilości hormonów stresu: kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny. W wyniku tego spada różnorodność mikrobioty, rozwijają się szczepy prozapalne jelit, takie jak Escherichia coli, Clostridium difficile, Enterococcus faecalis oraz liczne gatunki z grupy Bacteroides.

Natomiast odczuwanie emocji pozytywnych, takich jak miłość, wdzięczność czy radość, sprzyja rozrostowi przyjaznych szczepów bakteryjnych, takich jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, które produkują między innymi neuroaktywne substancje o działaniu uspokajającym, łagodzącym objawy lęku i depresji, a także obniżającym poziom kortyzolu oraz wspierającym produkcję serotoniny (regulacja nastroju i procesu trawienia).

Niezależnie od nich warto wymienić Faecalibacterium prausnitzii – bakterię o silnym działaniu przeciwzapalnym (produkcja maślanu – SCFA) oraz Akkermansia muciniphila, wspierającą szczelność bariery jelitowej¹¹.

Jelitowy układ nerwowy bardzo silnie reaguje na emocje i wydzielane w ich trakcie hormony poprzez zmianę sygnałów nerwowych w jelitach. Ma to istotny wpływ na rozwój przyjaznej lub nieprzyjaznej mikrobioty człowieka.

Program „Dobre ręce”

Ręce są najbardziej czuciową i najbardziej ruchową częścią ciała człowieka. Dowodzą tego badania kanadyjskiego neurochirurga Wildera Penfielda, który w XX wieku wprowadził do świata nauki pojęcie homunculusa korowego¹².

Niezależnie od tego, wyniki badań naukowych wykazały, że temperatura rąk jest konsekwencją kondycji psychicznej. Andrew Kemp ze Swansea University w Wielkiej Brytanii udowodnił, że organizm, kosztem kończyn górnych i dolnych, stara się utrzymać na względnie stałym poziomie temperaturę tułowia i głowy. Osoby o dużym poziomie lęku, charakteryzujące się „chłodem emocjonalnym”, mają z reguły ręce i stopy znacznie zimniejsze lub wręcz zimne. Według Społecznej Teorii Termoregulacji temperatura rąk i stóp w dużej mierze zależy od poczucia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, a więc od poczucia dobrostanu. Wszystkie efektory termoregulacji są ściśle związane z wyrażaniem emocji, ponieważ są również efektorami emocji¹³.

Dotyk jest ewolucyjnie najstarszym zmysłem na Ziemi – już pierwsze bakterie (3,9 mld lat temu), żyjąc w koloniach, wykorzystywały go do kontaktu z otoczeniem. Warto podkreślić, że wszystkie istoty (z bardzo małymi wyjątkami) żyjące na Ziemi kontaktują się poprzez dotyk. Podobnie jest w trakcie rozwoju embrionalnego – ciało ośmiotygodniowego zarodka wyraźnie reaguje na dotyk struktur brzucha matki.

John Bowlby – brytyjski psychiatra i psychoanalityk, autor Teorii Przywiązania, jeden z najczęściej cytowanych psychologów XX wieku – twierdził, że jedną z pięciu najważniejszych potrzeb niemowlaka, jak i dorosłego człowieka, jest potrzeba dotyku^14d. Liczne badania naukowe z zakresu pediatrii potwierdzają to, co wie każdy rodzic: dziecko potrzebuje dotyku ręki nasyconej miłością. Od tego w znacznym stopniu zależy jego kondycja fizyczna i psychiczna. Jako przykład można podać mechanizm znany wszystkim rodzicom – dziecko przewraca się, płacze z bólu, jest sztywne i wystraszone. Dotyk „kochającej ręki rodzica” w naturalny sposób powoduje, że ból znika, dziecko się rozluźnia i przestaje się bać.

Doświadczenia własne, poparte badaniami, wykazały, że terapeuci uczestniczący w szkoleniu  Funkcjonalnej Terapii Trzewi, świadomie koncentrując się na pozytywnych emocjach, wykazywali wysoki wskaźnik haptyczności (zdolności wyczuwania napięć w ciele pacjenta); ich ręce stawały się cieplejsze i przyjazne dla pacjenta¹⁵. Trening „Techniki Ześrodkowania” (oparty na przebadanych naukowo mechanizmach fizjologicznych) w naturalny sposób powoduje, że ręce terapeuty nabierają zdolności łagodzenia, a nawet niwelowania bólu o podłożu psychosomatycznym, rozluźniania napięć fizycznych i emocjonalnych. Wielu terapeutów po ukończeniu szkolenia Funkcjonalnej Terapii Trzewi twierdzi, że technika ta sprawdza się w każdej formie terapii manualnej, zdecydowanie poprawiając jej jakość.

Ręce każdego człowieka kryją niezwykły potencjał, o którym większość z nas nawet nie zdaje sobie sprawy. Na szkoleniu FTT pokażemy Ci ćwiczenia, które pozwolą go uwolnić, zwiększyć poziom dobrostanu i poczuć pełnię własnych możliwości. To od Ciebie zależy, czy będziesz dalej rozwijać i pielęgnować tę wyjątkową zdolność oraz unikalny fizjologiczny fenomen, który może odmienić Twoje codzienne doświadczenia i podnieść jakość terapii.

Władysław Batkiewicz

Jestem licencjonowanym fizjoterapeutą, członkiem Polskiego Towarzystwa Medycyny Naturalnej, a także Ukraińskiego Stowarzyszenia Narodowej Manualnej Terapii z siedzibą w Kijowie.
Jestem wykładowcą francuskiej metody mikrokinezyterapii, a także terapii wisceralnej – Starosłowiańskiego Masażu Brzucha, znanej bardziej jako Funkcjonalna Terapii Trzewi. Jestem także autorem wydanej w 2016 roku książki „Starosłowiański Masaż Brzucha” (Wydawnictwo KOS, 2016 r.), w której dodatkowo przedstawiłem swój autorski program pracy z emocjami. Przeczytaj więcej…

Literatura:

1. Zi-Han Geng et all. “Enteric Nervous System: The Bridge Between the Gut Microbiota and Neurological Disorders”. Frontiers in Aging Neuroscience, 2022 y.
2. https://www.britannica.com/science/information-theory/Physiology“. Physiology in information theory in Applications of information theory”. Jul 19, 2025
3. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12380846/ Jacob M. Pfaffinger, Kallie E. Hays, Jason Seeley, Priyadharshine Ramesh Babu, Rebecca Ryznar. “Gut dysbiosis as a potential driver of Parkinson’s and Alzheimer’s disease pathogenesis”
4. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom III, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
5. J. Calvin Coffey i D. Peter O’Leary. “The mesentery: structure, function, and role in disease”. The Lancet Gastroenterology & Hepatology, tom 1, numer 3 (listopad 2016 r.). Strony: 238–247
6. Emeran Mayer. “Twój Drugi Mózg”. Wydawnictwo Feeria Science. 2017 r.
7. Michael Gershon. “The Second Brain”. HarperCollins Publishers Inc. 199 y.
   Emeran Mayer. “Twój Drugi Mózg”. Wydawnictwo Feeria Science 2017 r.
   Martin Blaser. „Utracone Mikroby”. Wydawnictwo Galaktyka 2016 r.
   Bruce Lipton. „Biologia Przekonań”.   Wydawnictwo: Tu i Teraz 2021 r.
8. Candance Pert. „Molekuły Emocji”. Wydawnictwo: Studio Astropsychologii 2014 r.
9. Bruce Alberts et all. “Molecular Biology of the Cell”. Wydawnictwo W. W. Norton & Company 2022 r.
10. Pert, C.B., Ruff, M.R., Weber, R.J., & Herkenham, M. “Neuropeptides and their receptors, a psychosomatic network”. Journal of Immunology, 820s–826s. 1985 y.
11. Martin Blaser. „Utracone Mikroby”. Wydawnictwo Galaktyka 2016 r.
12. Wilder G. Penfield, Edwin Boldrey. “Somatic Motor and Sensory Representation in the Cerebral Cortex of Man as Studied by Electrical Stimulation”. Brain – The Journal of Neurology. 1937 y.
13. Andrew Kemp, Hans I. Jzerman, Emma C. E. Heine, Saskia K. Nagel, Tila M. Pronk. “A theory of social thermoregulation in human primates”. Frontiers in Psychology, tom 8, 2015 r.
14. John Bowlby. Trylogia:
    • Attachment and loss Vol. I. Basic Books. 1969;
    • Attachment and loss. Vol. II. Basic Books. 1973;
    • Attachment and loss. Vol. III. Basic Books. 1980
    • Eminent psychologists of the 20th century [online], apa.org [dostęp 2016-07-29]
15. Władysław Batkiewicz. „Wpływ wybranych technik Funkcjonalnej Terapii Trzewi na poprawę stanu psychofizycznego terapeuty i pacjenta”. Rehabilitacja w Praktyce 01/2019r.