Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) jest przewlekłym, czynnościowym zaburzeniem przewodu pokarmowego, charakteryzującym się bólami brzucha, wzdęciami oraz zmianami rytmu wypróżnień. Choć IBS nie powoduje zmian strukturalnych w układzie pokarmowym, może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów.

Etiologia IBS

Etiologia IBS jest wieloczynnikowa i wciąż nie w pełni zrozumiała. Wskazuje się na złożony wpływ czynników genetycznych, neurohormonalnych i środowiskowych. Kluczową rolę odgrywa komunikacja osi jelita-mózg, w której zaburzenia mogą prowadzić do nadreaktywności jelit. Dodatkowo, IBS często współwystępuje z innymi zaburzeniami czynnościowymi, jak fibromialgia czy zespół chronicznego zmęczenia.

Przyczyny IBS

1. Zaburzenia osi jelita-mózg: Dysfunkcja nerwu błędnego oraz zaburzenia regulacji autonomicznego układu nerwowego wpływają na motorykę i wrażliwość jelit.
2. Stres i czynniki psychologiczne: Stres psychologiczny i traumy mogą nasilać objawy poprzez wpływ na układ nerwowy.
3. Nieprawidłowa flora bakteryjna: Dysbioza jelitowa może prowadzić do nadmiernej produkcji gazów i wzdęć.
4. Czynniki dietetyczne: Niektóre pokarmy, zwłaszcza bogate w fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole (FODMAP), mogą wywoływać objawy.
5. Przebyte infekcje jelitowe: IBS często rozwija się po infekcjach układu pokarmowego (tzw. IBS poinfekcyjny).

Skutki IBS

IBS wpływa przede wszystkim na codzienne funkcjonowanie i jakość życia pacjentów. Do najczęstszych skutków należą:

• Chroniczne bóle brzucha i dyskomfort, które ograniczają aktywność zawodową i towarzyską.
• Problemy emocjonalne, takie jak depresja i lęk.
• Społeczne wykluczenie wynikające z konieczności częstego korzystania z toalety.
• Zaburzenia snu i zmęczenie związane z bólem i wzdęciami.

Leczenie IBS

Leczenie IBS jest zindywidualizowane i wielokierunkowe. Obejmuje terapię farmakologiczną, zmiany w stylu życia, interwencje dietetyczne i wsparcie psychologiczne.

1. Terapia farmakologiczna

• Leki przeciwskurczowe (np. drotaweryna) na bóle brzucha.
• Środki przeciwbiegunkowe (np. loperamid) lub przeczyszczające (np. makrogole) w zależności od rodzaju IBS.
• Probiotyki wspomagające odbudowę flory jelitowej.

2. Dieta

• Dieta low-FODMAP, eliminująca fermentujące cukry.
• Stopniowe wprowadzanie i eliminacja pokarmów w celu identyfikacji wyzwalaczy objawów.

3. Wsparcie psychologiczne

• Terapia poznawczo-behawioralna pomaga radzić sobie ze stresem.
• Trening mindfulness i techniki relaksacyjne.

4. Fizjoterapia

Fizjoterapia może być cennym wsparciem w łagodzeniu objawów IBS.

Fizjoterapia w IBS

Fizjoterapia w przypadku IBS koncentruje się na poprawie funkcji układu ruchu, redukcji napięcia mięśniowego oraz wsparciu układu nerwowego.

1. Redukcja napięcia mięśniowego

Wiele osób z IBS odczuwa napięcie w obrębie mięśni brzucha, miednicy i pleców. Techniki manualne, takie jak masaż powięziowy, terapia punktów spustowych czy terapia wisceralna, pomagają w łagodzeniu napięcia i poprawie ruchomości.

2. Terapia dna miednicy

Dysfunkcje mięśni dna miednicy mogą nasilać objawy IBS. Fizjoterapeuci wykorzystują biofeedback, techniki relaksacyjne oraz indywidualnie dobrane ćwiczenia w celu poprawy funkcjonowania tych mięśni.

3. Techniki oddechowe

Oddychanie przeponowe redukuje napięcie w jamie brzusznej i wspiera układ nerwowy. Regularne praktykowanie technik oddechowych pomaga zmniejszać ból i stres.

4. Aktywność fizyczna

Regularny ruch poprawia perystaltykę jelit. Fizjoterapeuci mogą zalecić ćwiczenia, takie jak joga, pilates czy trening funkcjonalny, aby wspierać zdrowie układu pokarmowego i nerwowego.

5. Stymulacja nerwu błędnego

Specjalne manewry i techniki relaksacyjne stymulujące nerw błędny mogą poprawiać regulację funkcji jelitowych.

Przykład badań naukowych

Badania opublikowane w czasopiśmie “Journal of Neurogastroenterology and Motility” (2020) wykazały, że połączenie diety low-FODMAP z technikami oddechowymi i terapią manualną skutecznie redukuje ból brzucha i wzdęcia u pacjentów z IBS. W szczególności stymulacja nerwu błędnego i ćwiczenia relaksacyjne okazały się skuteczne w poprawie funkcji osi jelito-mózg.

Zespół jelita drażliwego jest skomplikowanym zaburzeniem wymagającym interdyscyplinarnego podejścia. Fizjoterapia, obejmująca techniki manualne, ćwiczenia relaksacyjne oraz aktywność fizyczną, stanowi ważne wsparcie w łagodzeniu objawów. W połączeniu z dietą, farmakoterapią i psychoterapią, możliwe jest znaczne poprawienie jakości życia pacjentów z IBS.

Tomasz Stodolski

Początkiem mojej drogi zawodowej była praca z Kadrą Narodową Judo, gdzie potrzebna była szybka skuteczność. Dzięki ukończonemu szkoleniu z Pinoterapii mogłem szybko i sprawnie osiągać pożądane efekty terapeutyczne u sportowców. Na co dzień prowadzę swoją praktykę fizjoterapeutyczną w Poznaniu, gdzie zajmuję się głównie pacjentami z rozmaitymi dolegliwościami bólowymi. Przeczytaj więcej…